29 juni: veel wateroverlast in Zuid-Limburg
Na de eerdere Zware Buien situatie in juni (2-5 juni en 18-21 juni) was het tegen het einde van de maand nogmaals raak. Op dinsdag 29 juni viel er in Midden- en Zuid-Limburg enorm veel neerslag in korte tijd; 60-80 mm binnen 2 uur. Door het geaccidenteerde terrein aldaar zorgt dit nog sneller voor wateroverlast dan in de rest van Nederland. De maand juni 2021 was, afgezien van alle schade, overlast en ongemak, voor de pilot van ons waarschuwingssysteem voor extreme neerslag een erg waardevolle maand vol verschillende cases en locaties!
De verwachting
Net als bij de extreme neerslagsituaties van eerder deze maand, was het de dagen voorafgaand aan dinsdag 29 juni mooi zomerweer in Nederland. Het was enkele dagen zomers weer met temperaturen boven de 25 °C en gaandeweg werd de lucht vochtiger waardoor de buienkans toenam. Op zondag 27 juni viel er bijvoorbeeld al 40 mm in delen van Zeeland en rondom Haarlem, terwijl er op maandag 28 juni een fikse bui (50 mm) over zuidwest-Drenthe trok met plaatselijke wateroverlast tot gevolg. Voor de dinsdag was de verwachting niet anders; grote kans op neerslag door onweersbuien, plaatselijk met veel neerslag. Het waarschuwingssysteem verwachte bijvoorbeeld voor heel Nederland 40-60% op > 10 mm neerslag. Er sprong echter één gebied uit, voor het zuidoosten werden er veel grotere sommen verwacht. De modelberekening van 12uur UTC, die rond 17:00u beschikbaar was, gaf voor Zuid-Limburg een grote kans (50%) op > 25 mm en zelfs 35% op > 40 mm (Figuur 1). Onze ervaring gedurende deze regenachtige maand is dat de kans op > 40 mm niet vaak zo groot is. De plaatselijke potentiële piekhoeveelheid ten zuiden van Roermond werd verwacht op 50-70 mm (Figuur 1) en dat leidt in het heuvelachtige terrein al snel tot veel overlast.
Figuur 1. Verwachting van het Harmonie MOS model voor dinsdag 29 juni 14:00 uur – 30 juni 14:00 uur, zoals gegeven op dinsdag rond 17:00 uur. Bron: HydroNET. (Klik hier voor een vergroting)
Stationaire buien leidden tot wateroverlast
In de middag waren er al enkele fikse onweersbuien in Belgisch Brabant en rondom Aachen, maar pas tegen de avond (17:30u) werden er buien boven Zuid-Limburg gesignaleerd. Het bijzondere aan deze situatie was dat de buien zeer traag bewogen, op de radar leken ze zo goed als stationair. Hierdoor regende het lange tijd op één plaats wat logischerwijs dan wateroverlast tot gevolg heeft. Figuur 2 laat zien dat er op meerdere locaties ruim meer dan 40 mm (oranje kleuren) is gevallen. Het zwaartepunt binnen de Nederlandse grenzen lag rond Eygelshoven (55 mm, ten oosten van Heerlen), Meersen (70 mm, ten noorden van Maastricht) en in het gebied tussen Sittard en Geleen met zelfs enkele radar pixels met > 100 mm.
Figuur 2. Radar-geobserveerde neerslag van dinsdag 29 juni 12:00 tot 30 juni 03:00 uur. Bron: HydroNET
In al deze gebieden had de neerslag (ernstige) overlast tot gevolg. In Eygelshoven stonden vele kelders en straten onder water en door het heuvelachtige terrein veranderden veel straten in rivieren met heuse modderstromen tot gevolg. In Meersen veranderden de straten ook in kleine rivieren, maar de grootste overlast was hier voor het treinverkeer. Bij station Bunde stond het spoor geheel onder water, waardoor de belangrijke treinverbinding Sittard-Maastricht de hele avond onbegaanbaar was. Ondanks dat de meeste neerslag in het gebied rond Susteren is gevallen viel de wateroverlast schade hier relatief mee. Na meer dan 100 mm in 2 uur stonden er logischerwijs meerdere straten onder water en was er bijvoorbeeld overlast bij een bioscoop en school. Dat de schade in Eygelshoven en Bunde relatief groter was komt vooral door de lokale topografie, beide dorpen liggen namelijk aan de voet van heuvels die soms wel 10-20 meter hoger zijn, terwijl Susteren juist iets hoger ligt dan de directe omgeving.
De locatie en hevigheid van de zware buien was, net als voorgaande cases deze maand, goed verwacht door het Harmonie-MOS model dat de basis vormt voor de verwachtingen t/m 48 uur vooruit. Er was in heel Nederland kans op onweersbuien, maar het model gaf specifiek aan dat in (Zuid-)Limburg een sterk verhoogde kans was op veel neerslag. Er was een opvallend hoge kans op > 40 mm en deze hoeveelheid is uiteindelijk ook op meerdere plekken ten zuiden van Roermond gevallen. Een lokale piekneerslag van 70 mm was verwacht en dit was zelfs nog een onderschatting, want op enkele radarpixels is 80-100 mm gevallen. Met het waterschap en de veiligheidsregio, beide deelnemer aan de pilot, zullen we deze case evalueren om te kijken of en hoe het waarschuwingssysteem heeft bijgedragen aan de voorbereiding hierop en of we dit in de toekomst nog kunnen verbeteren.
